Forensische verslavingszorg: tussen herstel en veiligheid

Veel mensen die in aanraking komen met justitie, hebben onderliggend een probleem met middelengebruik of een verslaving. Om hen succesvol te laten rehabiliteren in de maatschappij, is het noodzakelijk om deze problemen aan te pakken. Dat gebeurt door de Forensische verslavingszorg (FVZ). FVZ is daarmee een heel bijzondere vorm van zorg. Waar bij de reguliere verslavingszorg het belangrijkste doel is om het welzijn en de levenskwaliteit van individuele cliënten te verbeteren, heeft Forensische verslavingszorg (FVZ) een overkoepelend doel: recidive voorkomen en daarmee de veiligheid van de samenleving verbeteren. Cliënten die door de FVZ behandeld worden, komen bovendien nooit zelf op vrijwillige basis in contact met NK. Zij zijn daar omdat het een voorwaarde is die is opgelegd door de rechter. Dat zorgt ervoor dat de behandeling binnen de FVZ gekenmerkt wordt door tegenstellingen: een individu behandelen met een maatschappelijk doel, en iemand motiveren om te herstellen terwijl hij of zij daartoe verplicht wordt. Wat betekent dit voor de behandeling en de samenwerking tussen cliënt en reclassering?

NK heeft een kliniek voor Forensische verslavingszorg in Vught, maar ook ambulante forensische teams in alle Brabantse regio’s. Alle cliënten die hier worden behandeld, worden hierheen verwezen via justitiële kanalen en staan onder toezicht van de reclassering. Er worden cliënten uit het hele land behandeld, die zonder wachttijd in behandeling kunnen worden genomen.

René Vervoort, teamleider van de klinische FVZ-afdeling: “Bij veel cliënten die wij behandelen, heeft de rechter als – bijkomende – voorwaarde opgelegd dat de cliënt zich onder behandeling moet stellen van de verslavingszorg. Soms gaat daar eerst een detentieperiode aan vooraf, waarna de cliënt instroomt op onze klinische behandelvoorziening. Ook stromen cliënten in vanuit klinische voorzieningen met een zwaarder beveiligingsniveau. In het kader van de zogeheten ‘afschaling’ kan de cliënt het laatste gedeelte van hun behandeling bij ons volgen. Onze klinische afdeling is namelijk een laag beveiligde voorziening, die meer privileges kent dan hoog beveiligde voorzieningen zoals TBS-klinieken. Die afschaling is bedoeld om de terugkeer in de maatschappij meer geleidelijk te laten verlopen.”

Delictgedrag én verslaving aanpakken

De behandeling is zowel gericht op het voorkomen van recidive en daarmee het verkleinen van het delictrisico als op de verslaving. René: “Om daaraan tegemoet te komen, werken we onder andere met de zogenaamde delictketenanalyse. Daarmee leren we de cliënten riskante situaties herkennen en daar anders mee om te gaan. Want hoe impulsief een delict ook lijkt, er is altijd sprake van een riskante situatie die eraan vooraf gaat. Hierbij worden zowel face-to-facecontacten als online behandelmethodes ingezet.”

Tegelijkertijd wordt de daarmee samenhangende verslaving behandeld. Als dat nodig is, start die behandeling met een detox van zeven weken. Dat gebeurt op de klinische FVZ-afdeling in Vught. René: “We kunnen cliënten ook op laten nemen op de algemene detoxafdeling in Vught, maar dat doen we eigenlijk alleen bij GHB-verslaving, omdat dan zeer intensieve medische ondersteuning vereist is. Ontgiften op onze eigen afdeling heeft grote voordelen. Er zijn korte lijnen met de verwijzende instantie en de aandacht voor de specifieke forensische problemen en het motivatietraject starten onmiddellijk vanaf het begin van de behandeling. Daarom werken we soms ook met een langere detoxperiode dan gebruikelijk is bij de speciale detoxafdeling.”

Aansluitend aan de detox start de behandeling, in groepsverband of individueel. René: “Behandelen in groepen heeft onze voorkeur, omdat cliënten elkaar dan ondersteunen in hun veranderingsproces en elkaars motivatie vergroten. Want hoewel cliënten hier in een verplicht kader komen, is het voor hun herstel essentieel dat ze uiteindelijk zelf gemotiveerd worden om hun problemen aan te pakken. Ze moeten zelf gaan inzien dat het aanpakken van hun verslaving uiteindelijk de sleutel kan zijn om niet meer met justitie in aanraking te komen.

Fasebeleid verlof

Werken met deze doelgroep is niet vanzelfsprekend: deze groep heeft een verleden met justitie, dat betekent dat er vaak sprake was van grensoverschrijdend gedrag. Bepaalt dit ook het behandelklimaat binnen de FVZ? René: “Dat valt bij onze kliniek reuze mee, maar er zijn natuurlijk wel eens spanningen tussen cliënten onderling of cliënten en personeel. Een groot voordeel is dat cliënten onze kliniek niet zien als strafinrichting, maar als een behandelvoorziening. De meeste cliënten weten waarvoor ze komen en beseffen het belang van de behandeling. Naarmate de cliënt de controle over zichzelf terugkrijgt, nemen de vrijheden ook toe; dit noemen we het fasebeleid. Dit zorgt ervoor dat elke cliënt bewust wordt van eigen mogelijkheden en onmogelijkheden op dat moment. Binnen het fasebeleid kan een cliënt een stap vooruit zetten om te oefenen, maar ook terug naar eerdere fase, om zichzelf weer iets meer bescherming op te leggen.”

Meer weten?

Klik hier voor meer informatie over de Forensische verslavingszorg.