“Nuchter blijven moet de makkelijke keuze worden”

Alcohol- en drugsgebruik zijn nog veel te normaal

Als je vraagt aan mensen wat hun eerste associatie is bij alcohol, komt vaak het woord ‘gezelligheid’ naar boven. Veel volwassenen zetten vraagtekens bij het drugsgebruik van jongeren op feesten, maar vinden het zelf volledig vanzelfsprekend om op elk feest en bij elke sociale gebeurtenis alcohol te drinken. De aangevoerde redenen zijn identiek aan die van jongeren op feesten: “met genotmiddelen kom je makkelijker los en heb je meer plezier dan zonder.” We praten met preventiewerker Daniëlle Ketelaars over de verregaande normalisering van alcohol en drugs, en hoe we een cultuurverandering in kunnen zetten.

‘I need a drink’

Daniëlle: “Van jongs af aan worden mensen geconditioneerd om op feestjes en bij andere sociale gebeurtenissen alcohol te drinken. Alcohol wordt dan ook regelmatig geassocieerd met gezelligheid. We vinden dit heel normaal en terwijl het inmiddels een uitzondering is om rokers te zien in series en films, zien we nog wel volop drank. Bij elk etentje of elk feestje staan de glazen wijn op tafel. Daarnaast zien we dat alcohol niet alleen wordt geassocieerd met gezelligheid en sociale gebeurtenissen, maar wordt op tv ook vaak naar de fles gegrepen als dingen mis gaan. Dan wordt alcohol ingezet om een moeilijke dag te vergeten of een lastig moment te overwinnen. ‘I need a drink.’ En alcohol lijkt misschien heel ‘normaal’, maar kan wel leiden tot gezondheidsschade en andere problemen, misbruik en verslaving.”

Indrinken

Met zoveel voorbeelden en rolmodellen is het niet vreemd dat jongeren ook worden ‘geprogrammeerd’ om te gaan drinken. Daniëlle: “Nu de minimale leeftijdgrens is aangepast naar achttien jaar, zien we dat veel ouders maar ook bijvoorbeeld de schoolleiding strenger zijn. Zo zijn feesten op school vaak alcoholvrij en wordt dat ook goed gecontroleerd. Hierdoor zie je dat jongeren pas op latere leeftijd alcohol gaan drinken. Maar toch zijn er ook jongeren die dan van tevoren al indrinken en aangeschoten of dronken naar het feest gaan, omdat ze dat bij een feestje vinden horen. Jongeren die dan niet drinken, gaan soms eerder naar huis, omdat het verschil met hun dronken vrienden te groot is. Dáárdoor is het niet leuk. Hoe meer ouders duidelijk ‘nee’ zeggen, hoe meer jongeren ook nuchter blijven en merken dat het dan net zo goed een leuk feestje kan worden.”

Flauwe grappen

Volwassenen die de BOB zijn of gewoon niet drinken, merken dat verschil met drinkers ook: aan het begin van de avond vindt iedereen dezelfde dingen leuk, aan het eind van de avond lach je vaak om andere dingen. Daniëlle: “De grappen en de gesprekken worden niet beter, integendeel, maar je bent wat losser als je drinkt. En dat kun je wel als een probleem ervaren als je zelf niet drinkt: het verschil is merkbaar en de grappen zijn in jouw ogen nogal eens flauw. Maar ook zonder drank of drugs kun je plezier hebben, helemaal los gaan of een fantastische avond hebben, alleen mis je soms wel de aansluiting als iedereen in je omgeving wél gebruikt.”

Fitter

Gelukkig willen veel mensen wél bewuster omgaan met hun alcoholgebruik. Daniëlle: “Acties als IkPas, dat steeds populairder wordt, dragen er aan bij dat mensen gaan nadenken over de drinkgewoontes die ze hebben ontwikkeld. Over hoe ze haast automatisch alcohol drinken bij allerlei gebeurtenissen. En over hoe vaak ze zich dan moeten verdedigen als ze niet drinken. Het is nog steeds meer bijzonder om niet te drinken dan om wel te drinken. Maar toch zorgt zo’n actie ervoor dat het langzaam aan wel normaler wordt om ‘nee’ te zeggen. Sterker nog, mensen die meedoen met IkPas, drinken zes maanden ná de actie nog steeds 30% minder. Als je er eenmaal aan gewend bent, heb je nuchter net zoveel plezier. En je voelt je mentaal en fysiek een stuk fitter. Hoe meer mensen niet drinken, hoe kleiner het verschil in aansluiting wordt. En daarmee zijn al die niet-drinkende volwassenen een voorbeeld voor elkaar, en ook voor jongeren.”

Blurring stap achteruit

Het is een kleine eerste stap in het denormaliseren van alcohol- en drugsgebruik. Daniëlle: “Er zijn geen kant en klare oplossingen, maar we kunnen wel samen kijken naar hoe we positieve gezondheid kunnen bevorderen. Nuchter zijn moet de norm worden; niet drinken en niet gebruiken moet de mákkelijke keuze worden. Jongeren moeten het gevoel krijgen dat drugs en drank er niet vanzelfsprekend maar bij horen. Ouders spelen daar een enorme rol in, die ze zelf vaak nog onderschatten. Duidelijke regels helpen, plus het goede voorbeeld geven en laten zien dat je ook zonder drank een geweldige tijd kunt hebben. Daarnaast zou het ook mooi zijn als andere rolmodellen gaan nadenken over hun invloed. Alcohol- en drugsgebruik hebben altijd al een grote rol gespeeld in de muziek, maar het lijkt de afgelopen decennia wel meer ‘mainstream’ te zijn geworden, en meer gericht op een jonger publiek. En zoiets als blurring, het toestaan van alcohol in kapperszaken en dergelijke, dat is natuurlijk echt een stap achteruit. Alcohol is al op zoveel plekken aanwezig! Is het nou echt zo’n goed idee als een glas wijn zelfs bij de kapper normaal wordt?”

Groepsdruk

Ook bij Preventie van NK wordt nagedacht over het denormaliseren van alcohol en drugs. Daniëlle: “We zijn met elkaar aan het bekijken hoe we met Preventie ook meer kunnen gaan werken vanuit positieve gezondheid. Natuurlijk blijven we gebruik, en daarmee ook de risico’s, belichten. Maar we willen ook meer focus leggen op de nuchtere jongere. Het is voor een jongere al erg moeilijk om zich te verzetten tegen groepsdruk als vrienden wel gebruiken, het helpt als ze zien dat het alternatief ook een reële optie is. We zouden bijvoorbeeld ook peer supporters kunnen inzetten die nooit gebruikt hebben en die weten en laten zien dat je wel degelijk net zo uit je dak kan gaan als je nuchter blijft. Het gaat er niet om dat we gebruik helemaal uit kunnen bannen – genotmiddelen zullen altijd een rol spelen in de maatschappij – maar wel dat we met zijn allen gaan beseffen: het kan ook zonder en dat is minstens net zo leuk.”