Eerst maar even dit: iedereen kan afhankelijk raken van middelen, gokken of gamen. Ook een keurig oud dametje dat altijd omringd is geweest door lieve mensen, dat een weinig avontuurlijk leven heeft geleid, nooit financiële problemen gehad, geen psychische aandoening heeft, zelden drinkt, laat staan partydrugs gebruikt… Ook zo’n lief oud dametje kan, bijvoorbeeld na een ongeluk of de dood van haar man, gemakkelijk verslaafd raken aan pijnmedicatie of kalmeringsmiddelen. Het is dan ook zonde dat verslaving nog steeds zo’n taboe is en een kleine minderheid hulp zoekt.  Maar… zo’n lief oud dametje loopt wel minder risico dan bijvoorbeeld een verwaarloosd jochie dat opgroeit in armoede. Want er zijn wel degelijk factoren die je kwetsbaarder maken voor verslaving. Hoe zit dat bij jou, ben jij gevoelig voor het ontwikkelen van een verslaving? Na het lezen van dit artikel weet je er alles van!

Heb je aanleg om verslaafd te raken?

Om helemaal met het begin te beginnen: met welke genen ben je geboren? Je kunt gevoeliger zijn voor een verslaving dan gemiddeld. Als je door jouw aanleg gevoeliger bent voor verslaving, zie je dat ook vaak in je directe familie terug.

Heb jij veel stress gehad in jouw vroege jeugd?

Aan je genen kun je niets doen, aan je vroege jeugd helaas ook niet. Als jij bent verwaarloosd in je jeugd, of je bent opgegroeid met armoede of in een situatie waarin je weinig kansen kreeg, dan hebben je hersenen zich waarschijnlijk anders ontwikkeld. Je hebt dan geleerd dat je nergens op kan rekenen. Je hersenen zijn veel stressgevoeliger, en je hebt minder vaardigheden geleerd om problemen op te lossen. Het is natuurlijk niet zo dat je dan per se een verslaving ontwikkelt, maar als je dan ook nog de ‘verkeerde vrienden’ tegenkomt, de problemen in je leven zich opstapelen en je voortdurend omringd bent door alcohol en drugs, dan krijg je wel érg veel uitdagingen voor je kiezen.

Heb je psychische problemen?

We weten dat psychische problemen een groter risico op verslaving geven. Dat geldt voor nagenoeg alle aandoeningen: (sociale) angst, depressie, psychotische stoornissen, borderline, ADHD, autisme, enzovoorts. Ten eerste kunnen psychische problemen ervoor zorgen dat je meer stress en negatieve gevoelens ervaart, wat het risico vergroot dat je verslaafd raakt. Een aantal aandoeningen zorgen er ook voor dat je minder controle hebt over je emoties en impulsen. Ook kun je minder vaardigheden hebben om met tegenslagen om te gaan en problemen op te lossen. Alcohol en drugs worden dan ook vaak ingezet om negatieve gevoelens te dempen of als ‘zelfmedicatie’, bijvoorbeeld om meer rust in je hoofd te krijgen. Helaas geven genotmiddelen op de korte termijn wel even verlichting, maar op langere termijn zorgen ze alleen maar voor meer stress en meer problemen. Wat voor psychische problemen geldt, geldt ook voor een verstandelijke beperking. Als je de wereld om je heen moeilijker kunt begrijpen, ervaar je ook meer onveiligheid en stress. Mensen met een verstandelijke beperking worden bovendien ook vaker misbruikt door anderen.

Heb je tegenslagen en traumatische gebeurtenissen meegemaakt?

Zelfs als je ‘goede kaarten’ hebt gekregen, kan je toch te maken krijgen met tegenslag en trauma. Geweld, schulden, verlies van werk, geliefden of inkomsten, ongelukken of andere persoonlijke catastrofes: het kan ertoe leiden dat je je toevlucht neemt tot verdovende middelen, of tot overmatig gebruik van middelen die je tot dan toe met mate gebruikte, zoals alcohol.

Hoe ziet jouw sociale omgeving eruit?

Om tegenslagen in het leven op te vangen, is het belangrijk dat je een goed en steunend netwerk hebt. Als jij mensen hebt op wie je kunt rekenen en die je helpen bij tegenslagen, dan is de kans kleiner dat je je toevlucht neemt tot middelen. Ook jouw (sub)cultuur speelt een rol en de normen die daar gelden voor gebruik van alcohol en drugs. Een grote zorg is bijvoorbeeld dat onder jongeren drugsgebruik tegenwoordig sterk is ‘genormaliseerd’.

Welke middelen ga je gebruiken?

En ten slotte is er ook nog verschil in middelen. Heroïne is bijvoorbeeld zeer verslavend: veel verslavender dan bijvoorbeeld alcohol. Maar ook de beschikbaarheid speelt een grote rol. Want omdat iedereen makkelijk aan alcohol kan komen, raken per saldo toch veel meer mensen in de problemen door alcohol dan door heroïne. Het gaat dan niet alleen om legaal of goedkoop. Als jij je vaak in een omgeving bevindt waar je heel makkelijk aan allerlei (illegale) drugs kunt komen, dan is die beschikbaarheid voor jou ook heel groot.

Vicieuze cirkels

We hebben deze factoren allemaal netjes op een rijtje gezet, maar uiteraard beïnvloeden ze elkaar ook. Zo kunnen psychische aandoeningen je kans op verslaving vergroten, maar heeft middelengebruik ook weer een negatieve invloed op je psychische klachten. En overmatig gebruik kan leiden tot allerlei problemen in het leven, waardoor je zoveel tegenslagen te verwerken krijgt, dat de kans op middelenmisbruik ook weer groter wordt. Je kunt zo gemakkelijk in een vicieuze cirkel terecht komen. Daarom is de visie bij Novadic-Kentron dat al die problemen bij de behandeling moeten worden aangepakt. We werken vanuit het biospsychosociaal model, dat al aangeeft dat er biologische, psychologische en sociale oorzaken zijn bij een verslaving. En bij behandeling en begeleiding helpen we je met herstel op alle levensgebieden.

Ben je geschrokken van deze opsomming omdat je veel ‘slechte kaarten’ hebt? Onthoud dan dat het gaat om risico’s en kansen, niet om zekerheden. Maar als jij je al in een ‘risicozone’ bevindt, is het wel verstandig om op tijd hulp te zoeken voor je problemen. Je kunt ons altijd even bellen voor advies op 073-689 90 90!

Bij de Medisch Ambulante Zorg (MAZ) helpen we mensen met een chronische opiatenverslaving door middel van de methadonbehandeling een meer gestructureerd bestaan op te bouwen. Hoe doen we dat precies en waarom is methadon beter dan heroïne? We brengen een bezoekje aan verslavingsarts Patricia Velkers bij de MAZ in Tilburg en spreken over het verstrekken van methadon, over grote en kleine doelen en over de vooroordelen waar ze het liefst vandaag nog mee wil afrekenen: “Mensen denken vaak dat verslaafden helemaal niet functioneren, maar sommige cliënten hebben hun leven beter op orde dan ik!”

Er zijn nog steeds veel vooroordelen over mensen met een verslaving. Patricia: “De meest voorkomende is misschien wel dat mensen met een verslaving altijd zouden liegen of in ieder geval niet eerlijk zijn. Toen ik bijna 26 jaar geleden met deze cliënten begon te werken, viel het me meteen op dat het eerder andersom is! De mensen die hier komen, hebben geen pretenties, dat maakt het zo leuk om met deze groep te werken. Ze zijn veel eerlijker en duidelijker dan de meeste mensen. Ook denken mensen dat verslaafden altijd maar meer en meer willen gebruiken. Dat is onzin. De meeste cliënten hebben de diepe wens om minder te gebruiken of helemaal van hun verslaving af te komen, maar dat is helaas niet altijd haalbaar.”

Honger stillen

Verslaving is een hardnekkige aandoening. Vooral bij heroïne is het moeilijk om te stoppen, omdat je er geestelijk én lichamelijk sterk van afhankelijk wordt. Doordat je alleen nog maar bezig bent met ‘scoren’, ontspoort je leven uiteindelijk totaal. Zonder heroïne voel je je verschrikkelijk, en als je dan ook nog eens grote problemen hebt in je leven, is het logisch dat je een sterke craving voelt om opnieuw te gebruiken. Als je langdurig afhankelijk bent van heroïne, kan methadonbehandeling een oplossing zijn. Methadon is een ander opiaat dat de honger naar heroïne stilt en waarbij je geen last krijgt van ontwenningsverschijnselen. Patricia: “Het werkt veel langer dan heroïne, waardoor iemand niet meer de hele tijd moet ‘scoren’. Je hoeft methadon maar één keer per dag te nemen, terwijl je heroïne wel drie of vier keer op een dag moet gebruiken. Zo kan iemand weer structuur in zijn leven aanbrengen en bijvoorbeeld gaan werken.”

Samen doelen stellen

Naast de behandeling met methadon werken we met de cliënten vooral toe naar een stabieler leven en een verbetering van de gezondheid. Patricia: “Doordat ze met grote regelmaat bij ons komen, kunnen we goed monitoren hoe het met ze gaat, lichamelijk én psychisch. Ook stellen we samen doelen op, zodat we het leven van de cliënt op verschillende gebieden kunnen verbeteren. Soms heeft een cliënt grote doelen, zoals het contact met een kind herstellen, een baan of een eigen woning vinden. En soms zijn het kleine, praktische zaken waar we bij helpen, zoals ervoor zorgen dat iemand weer naar de tandarts gaat, of samen een belangrijk telefoontje plegen. We kijken goed naar wat nodig is om de doelen te bereiken.”

Dubbele diagnose

Veel cliënten bij de methadonbehandeling hebben last van een ‘dubbele diagnose’. Naast hun verslaving worstelen ze bijvoorbeeld ook met een licht verstandelijke beperking of met psychische problemen. Patricia: “Toen ik in 1996 begon, was er weinig oog voor andere problemen en lag de focus alleen op de verslaving of het verslavingsgedrag. Ook dacht men toen meer ‘curatief’, waardoor mensen regelmatig tussen wal en schip vielen. De laatste jaren is er veel verbeterd op dit gebied. Er zijn samenwerkingen opgestart met andere instellingen om de expertise te bundelen. Ook wordt nu meer erkend dat verslaving in sommige gevallen een chronische aandoening is waarbij stabilisatie een van de belangrijkste doelen is geworden.”

Een ander leven

Met de methadonbehandeling valt op dat gebied veel winst te behalen. Patricia: “Cliënten worden stabieler door de werking van de methadon, maar ook door de structuur die ze in hun leven krijgen, doordat ze regelmatig naar ons toe komen. Het stelt hen in staat om een ander en beter leven te leiden dan voorheen. Het beeld dat alle methadoncliënten verloederde types zijn, klopt dan ook totaal niet. Het zijn heel verschillende mensen met heel verschillende levens. Ja, een paar cliënten zijn dakloos, maar anderen wonen gewoon thuis met hun gezin. Ook hebben velen een baan, of doen ze vrijwilligerswerk of mantelzorg voor hun ouders.”

Van elkaar leren

“Het mooiste aan mijn werk vind ik dat ik kan bijdragen aan het verhogen van de levenskwaliteit van onze cliënten. Met kleine verbeteringen kunnen we al zoveel verschil maken. Bij deze chronische groep heb je bovendien echt de tijd om een vertrouwensband op te bouwen. Sommige cliënten komen hier al dertig jaar! Ik zie zoveel veerkracht en overlevingskracht bij de mensen, misschien niet altijd volgens de sociale normen, maar dat leert je ook veel over jezelf. Dat vind ik mooi: dat zij niet alleen van ons, maar wij ook van hen kunnen leren. Dan kom je erachter dat de scheidslijn tussen ‘wij’ en ‘zij’ eigenlijk niet bestaat.”

Meer weten?

Benieuwd naar het werken bij en de cliënten van de MAZ? Lees hier een interview met collega’s Peter en Emile van de MAZ in Tilburg.

Per 1 maart 2022 is Sandra van Amelsfoort gestart als nieuwe directeur Gemeentelijk domein en jeugd (GD&J) bij Novadic-Kentron. Half maart is Astrid Dirks in dienst getreden als nieuwe geneesheer-directeur.

Sandra van Amelsfoort nieuwe directeur Gemeentelijk domein en jeugd

Sandra heeft jarenlange ervaring in de zorg. Zo heeft ze onder andere gewerkt in de eerste lijn, de tweede lijn, in de diagnostiek en bij VGZ. Sandra is met veel enthousiasme bij ons aan de slag gegaan: “Vanuit verbinding, visie op (netwerk)organisaties, aandacht en kwaliteit wil ik graag mijn bijdrage leveren aan de toegankelijkheid van zorg voor cliënten van Novadic-Kentron. Ik zie uit naar een mooie samenwerking met collega’s binnen en samenwerkingspartners buiten de organisatie!”

Astrid Dirks aangesteld als nieuwe geneesheer-directeur

Half maart 2022 mochten we ook Astrid Dirks verwelkomen als nieuwe geneesheer-directeur en psychiater. De geneesheer-directeur is primair verantwoordelijk voor de verlening van verplichte zorg aan cliënten in het kader van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (WVGGZ). Deze functie werd anderhalf jaar waargenomen door Cynthia Liesdek. Astrid vervult deze rol samen met Xaro Sanchez, die sinds 2016 als geneesheer-directeur verbonden is aan Novadic-Kentron. Astrid heeft hiervoor bij diverse ggz-organisaties in de regio gewerkt. Zo was zij onder andere werkzaam bij het Maxima Medisch centrum, GGz Breburg en de afgelopen periode bij GGZ Oost Brabant als directeur behandelzaken.

Astrid: “Als geneesheer-directeur wil ik me inzetten voor de algemene kwaliteit van de zorg binnen Novadic-Kentron en ben ik gesprekspartner voor directie en bestuur, toezichthouders en de zorgnetwerken om ons heen, om zo veilige en hoogwaardige zorg voor onze cliënten mogelijk te maken. Ik hoop een mooie bijdrage te kunnen leveren om tot goede verbinding en samenwerking te komen en zal voor collega’s binnen en buiten de organisatie fungeren als gesprekspartner bij ingewikkelde casuïstiek of in situaties waarbij de zorg niet goed aansluit. Een goede samenwerking met onze regiopartners in de zorgnetwerken is belangrijker dan ooit tevoren!”