Een dag uit het leven van een psychiater bij NK

NK zoekt psychiaters die bij ons willen komen werken! Psychiater bij een verslavingszorginstelling is mogelijk niet de meest voor de hand liggende keuze voor een willekeurige psychiater, maar wel een heel goede. NK is misschien wel een van de meest boeiende en veelzijdige plekken waar een psychiater aan de slag kan. Om zelf een goede diagnose te kunnen stellen, heb je volledige en juiste informatie nodig. Christina Sonneborn, psychiater op de afdelingen Dubbele Diagnose Gesloten Opname en Dubbele Diagnose Behandeling, neemt je daarom mee op een rondleiding door haar dag. 

7.00 uur: administratie

Christina Sonneborn: “Ik begin graag vroeg. In dat eerste, rustige uurtje werk ik mijn administratie bij. Niet het leukste onderdeel van mijn werk, maar het moet wel gedaan worden. Ik heb hier trouwens niet zoveel moeite mee. Ik krijg veel ondersteuning van mijn collega’s, bijvoorbeeld van de behandelcoördinator. Ik hoef bijvoorbeeld de behandelplannen niet helemaal alleen te schrijven, maar alleen na te kijken en aan te vullen.”

8.00 uur: medisch ochtendrapport

“Met medisch ochtendrapport zijn we gestart toen we begonnen met de opleiding van artsen tot psychiater. We bespreken dan samen met de artsen de bijzonderheden van die nacht. Dat gaat niet alleen om cliënten in de kliniek, maar ook bijvoorbeeld om cliënten in hostels, van het project GHB in de cel – waarbij GHB-verslaafde arrestanten worden gemonitord – en van ziekenhuizen of huisartsen die ambulante cliënten behandelen. En natuurlijk zetten we ook de nodige acties uit.”

8.15 uur: multidisciplinair overleg

“Ik ben psychiater bij twee afdelingen, dus heb ook twee keer een overdracht van een half uur. Dat is een krappe planning, maar het dwingt mensen ook om relevante, beknopte informatie te geven. Dit zijn multidisciplinaire overleggen, MDO’s, dus we bespreken hier alle bijzonderheden met verpleegkundigen, artsen, vaktherapeuten enzovoorts. Dat is een leuk onderdeel van mijn werk: iedereen levert input vanuit zijn eigen expertise, dus je krijgt vanuit verschillende perspectieven observaties over cliënten. Zo ben ik helemaal op de hoogte. Ook maken we nog cliëntafspraken voor die dag; ik probeer altijd wat ruimte in mijn agenda open te houden voor cliënten die acuut psychiatrische hulp nodig hebben.”

9.15 uur cliëntcontacten

“Het grootste deel van mijn werkdag heb ik cliëntcontacten. Die zijn heel uiteenlopend. Ik heb bijvoorbeeld eerst een kennismakingsgesprek met een cliënt die pas is opgenomen. Ik breng de problematiek in kaart en bouw een werkrelatie met iemand op. Het is boeiend om in een kort tijdsbestek de juiste informatie naar boven te halen voor een goede diagnose.

Daarna heb ik bijvoorbeeld vervolgafspraken, over medicatie, maar ook meer therapeutische gesprekken. Ik geef ook regelmatig systeemtherapie, wat inhoudt dat ik ook spreek met het ‘systeem’ van de cliënt, bijvoorbeeld de ouders. Vaak wordt een verslaving mede in stand gehouden door patronen binnen de omgeving van de cliënt; die proberen we dan te doorbreken.

De cliënten die ik zie, zijn vaak cliënten met zeer complexe problemen. Vanwege de ernst van de problemen zijn dit meestal klinische cliënten. Zij hebben naast hun verslaving vaak ernstige psychiatrische problemen. Ze lijden bijvoorbeeld aan schizofrenie of hebben een bipolaire stoornis. Vaak hebben ze ook meerdere aandoeningen tegelijkertijd, zoals ADHD en een posttraumatische stress-stoornis. Die complexiteit is voor een psychiater natuurlijk heel boeiend.

Onderdeel van mijn werk is ook om af en toe als onafhankelijk psychiater cliënten te beoordelen voor wie een rechterlijke machtiging is aangevraagd. Ik moet dan beoordelen of er inderdaad zoveel gevaar is voor deze cliënt zelf of de omgeving dat een gedwongen opname gerechtvaardigd is. Ik ga dan soms mee met het team IHT – Intensieve Hulp Thuis – op huisbezoek.”

Tussendoor: overleggen

“Tussen de cliëntafspraken door heb ik ook af en toe overleggen met andere medewerkers. Zo werken wij bij NK met Vitale Teams. Teams krijgen zelf veel meer verantwoordelijkheden, en worden daarin begeleid zodat ze die ook kunnen dragen. Daarnaast heb ik regelmatig afstemmingsoverleg met de behandelteams waar ik werk. En dan kunnen er ook nog incidentele overleggen tussendoor komen, zoals de geneesmiddelencommissie.”

Tussendoor: onderzoek en ontwikkeling

“Voor onderzoek is momenteel op een willekeurige dag niet zoveel tijd. De schaarste aan psychiaters is nog zo groot, dat ik vooral heel uitvoerend bezig ben. Maar dat is een tijdelijke situatie. Op de behandelafdeling Dubbele Diagnose hebben we bijvoorbeeld dossieronderzoek gedaan en hebben we bekeken welke cliënten met welke diagnoses het beter doen. Daarover hebben we gepubliceerd. En momenteel zijn we met het ontwikkelteam aan het bekijken hoe we een beter aanbod kunnen samenstellen voor cliënten met autisme en verslaving.”

Tussendoor: onderwijs

“En dan is er natuurlijk nog onderwijs. Ook een leuk deel van mijn werk. Op twee afdelingen hebben we een stageplek. Ik begeleid een verslavingsarts in opleiding en een AIOS, een assistent in opleiding tot specialist, in dit geval dus een psychiater in opleiding. Samen bekijken we hoe het gaat met de medewerker in opleiding, en we bespreken én spreken ook samen cliënten. Dit is leuk werk en ook erg nuttig. Binnenkort komt iemand die ik heb opgeleid weer terug als nieuwe collega!”

17.00 uur, einde dag

“Ja, ik heb wel lange dagen, maar ik werk ook niet elke dag hier. Ik ben deels ook werkzaam voor de GGzE. Ik denk dat er veel psychiaters zijn die met veel plezier bij NK zouden werken. In vergelijking met GGZ-instellingen is dit een relatief kleine organisatie, dus de lijnen zijn kort en je hebt veel invloed op het beleid. Je hebt als psychiater hier ook veel keuzemogelijkheden om het soort werk te doen dat je aanspreekt. De bereikbaarheidsdiensten zijn niet erg belastend: omdat de verslavingsartsen de voorwacht zijn, hoef ik maar heel zelden naar de locatie als ik bereikbaarheidsdienst heb. Het is ook rustiger, er zijn minder separaties of crisissituaties. En het belangrijkste: de doelgroep is heel erg boeiend, met veel complexe en met elkaar verweven problemen. Dus ik werk hier met veel plezier, en ik zou graag willen dat meer psychiaters de weg naar NK zouden vinden!”

Werken als psychiater bij NK?

Geïnteresseerd? Bekijk onze vacatures. Je kunt hier ook een video bekijken van een andere psychiater die bij ons in dienst is.

Novadic-Kentron algemeen derde kwartaal 2017

Binnen NK staan de organisatieontwikkeling en de onderzoeken naar samenwerking met Zorg van de Zaak nog steeds prominent op de agenda. We schrijven nog steeds zwarte cijfers en het project Vitale Teams bewijst in toenemende mate zijn meerwaarde. We staan garant voor een kwalitatief hoogwaardig behandelaanbod voor onze cliënten en blijven ons als verslavingsexpert profileren. Dat doen we sinds medio oktober samen met een aantal collega-instellingen, verenigd in Verslavingskunde Nederland. In deze nieuwsbrief vindt u een overzicht van deze en een aantal andere opvallende ontwikkelingen in het derde kwartaal van 2017.

Novadic-Kentron neemt deel aan Verslavingskunde Nederland

Om het verslavingsprobleem in Nederland beter te behandelen en het behandelbereik te vergroten, vormen vanaf 16 oktober 2017 twaalf organisaties, waaronder Novadic-Kentron, samen Verslavingskunde Nederland. De samenwerkende partijen zijn daarmee een krachtig en zichtbaar landelijk netwerk dat de expertise bundelt om meer mensen met verslavingsproblematiek sneller, efficiënter en effectiever te bereiken. Onze organisatie is via bestuurder Walther Tibosch, die de rol van voorzitter heeft, vertegenwoordigd in Verslavingskunde Nederland. Ook de voorzitter van onze cliëntenraad, Hendrik Hartevelt, is lid van Verslavingskunde Nederland.

Een van de belangrijkste speerpunten van het netwerk is het verlagen van de drempel naar verslavingszorg door krachtige profilering en het doorbreken van stigma’s rondom verslaving, onder andere door de inzet van ervaringsdeskundigen. Verslavingskunde Nederland brengt kennis en kunde bij elkaar in zeven programmalijnen rondom verschillende thema’s. Op de website van Verslavingskunde Nederland vind je, naast inhoudelijke informatie over de verschillende programmalijnen, meer uitleg over de deelnemers, het doel en de missie van Verslavingskunde Nederland.

Presentatie field-lab in Tilburg

Walther Tibosch heeft namens NK contact gezocht met de provinciebestuurders van Brabant, business school TIAS (verbonden aan de universiteiten van Tilburg en Eindhoven) en adviesbureau Berenschot. De vraagstelling was: hoe kunnen we door inzet van Big Data en met een meer gecoördineerde en geïntegreerde benadering:

  • via nieuwe samenwerkingsvormen en nieuwe bekostigingsmodellen nog beter verslaving voorkomen;
  • persoonlijk leed voorkomen, verminderen en/of verkorten;
  • maatschappelijke last voorkomen en/of verminderen;
  • onderzoek, opleiden en vernieuwen van een integrale aanpak op een adequate wijze bekostigen?

Op dit moment spreken we hierover met alle Brabantse gemeenten, zorgverzekeraars en Veiligheid en Justitie (ook SVG), maar er zijn veel meer betrokken partijen op alle leefgebieden van de Brabantse burgers. Daarom hebben we de provincie gevraagd om als pilot twee field-labs (praktijkomgevingen in een wijk waarin geëxperimenteerd kan worden met zorginnovatie) mogelijk te maken, zodat we daarna wat we leren kunnen vertalen naar geheel Brabant. De eerste stappen daartoe hebben inmiddels plaatsgevonden.

Vormgevers Dutch Design Week aan de slag met destigmatisering

Mensen die lichamelijk ziek zijn, kunnen rekenen op steun en begrip; als ze die ziekte hebben overwonnen, worden ze gezien als vechters en zijn ze helden. Maar verslaafden worden vaak gezien als losers, zelfs als ze in herstel zijn. Onze organisatie wil het stigma rond verslaving aanpakken en helpen doorbreken, om (ex-)verslaafden Nieuwe Kansen te bieden om weer volledig mee te kunnen doen in de maatschappij.

Om deze reden heeft NK samenwerking gezocht met de Dutch Design Foundation. Zij willen graag aan deze doelen meewerken! Eind oktober worden dan ook een aantal vormgevers die deelnemen aan de Dutch Design Week uitgenodigd voor een brainstormsessie met medewerkers en ervaringsdeskundigen van onze organisatie. Dat moet tot nieuwe ideeën leiden voor het doorbreken van het stigma rond verslaving. Uiteindelijk leidt dat tot een opdracht voor een van de deelnemende vormgevers om de ideeën verder uit te werken tot een campagne.

Nul verkeersdoden in Brabant

De provincie heeft dit jaar samen met Veilig Verkeer Nederland en andere partners het initiatief genomen voor een grootschalige verkeersveiligheidscampagne ‘NUL verkeersdoden in Brabant’. Op twee fronten is onze organisatie betrokken bij onderdelen van deze campagne. De eerste loopt al enige tijd, en is gericht op de drinkende 55-plusser die achter het stuur kruipt. Ria Egelmeer en Iris de Man zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling en uitvoering van die deelcampagne.

De andere deelcampagne heeft betrekking op drugs in het verkeer, naar aanleiding van de speekseltest waarmee bestuurders vanaf 1 juli 2017 gecontroleerd kunnen worden op drugsgebruik. Onze preventiewerker Charles Dorpmans nam deel aan de denktank om deze campagne voor te bereiden. Posters en filtertips (gebruikt bij het rollen van een joint) met als thema ‘Ik rij… drugsvrij: doe de belofte’ worden verspreid via onder meer coffeeshops. De posters en filtertips verwijzen naar de pagina Drugs in het verkeer op de website www.nulverkeersdodenbrabant.nl. Op die site is te zien dat inmiddels bijna 20.000 keer de belofte is gedaan om drugsvrij te rijden. 

Phenibut in opkomst

Sinds 2016 wordt Novadic-Kentron regelmatig benaderd met hulp- en informatievragen over het supplement Phenibut, wat een indicatie is voor de toename van het gebruik. Veelgestelde vraag is of Phenibut gebruikt kan worden als middel om af te kicken van GHB. Gebruikers geven aan Phenibut te gebruiken om ’s nachts te kunnen doorslapen en om zelf af te kicken van GHB. Zij vragen zich vaak af hoe ze Phenibut kunnen afbouwen. Deze ontwikkelingen zijn voor NK aanleiding om in het kader van het Expertpanel Breda onderzoek te doen naar het gebruik van Phenibut in de regio Breda.

Via semi-gestructureerde interviews willen de onderzoekers de toegenomen populariteit van het middel Phenibut en de motieven voor gebruik in kaart brengen. De vergaarde informatie kan vervolgens gebruikt worden om beleid en voorlichting af te stemmen met betrekking tot gebruikers, verslavingszorg, GZZ, gemeenten, politie en justitie. De resultaten en aanbevelingen worden verwerkt in een eindrapport, dat naar verwachting begin 2018 voor publicatie gereed is. 

Speciale avond voor (Marokkaanse) moeders in Veldhoven

Na enkele voorlichtingen in Veldhoven werd geconstateerd dat het moeilijk is om Marokkaanse moeders te betrekken bij reguliere voorlichtingsavonden voor ouders. Omdat de wijk Zonderwijk een behoorlijke Marokkaanse gemeenschap telt, heeft welzijnsorganisatie Cordaad op donderdagavond 12 oktober een voorlichting in Veldhoven georganiseerd waarbij alleen vrouwen werden uitgenodigd. Dit in de verwachting dat dit de komst van Marokkaanse moeders zou vergroten. De opkomst bij deze avond maakte duidelijk dat het ondanks deze speciale formule lastig blijft om deze doelgroep te bereiken. Er waren slechts zes moeders aanwezig. Met deze moeders werd het gesprek aangegaan over uitgaan, alcohol en drugs. De avond werd afgesloten met voorlichting over hoe je als moeder gebruik kunt herkennen en wat je kunt doen om problemen door gebruik bij je kind te voorkomen. Oftewel: hoe belangrijk het is om het gesprek met je kind over uitgaan, alcohol en drugs aan te gaan. 

Homeparty Etten-Leur

Soms beginnen mooie initiatieven kleinschalig. In Etten-Leur had Annemiek Voesenek, moeder van twee tieners en wijkmanager bij de gemeente, vragen over hoe zij in het kader van de campagne ‘Nix18’ het gesprek over alcohol en drugs met haar kinderen moest voeren. Zij merkte dat ook andere moeders uit haar kennissenkring behoefte hadden aan handvatten om afspraken te maken en het gesprek te beginnen. Ze besprak dit dilemma met preventiewerker Alex van Dongen. Ze kwamen op het idee om bij Annemiek thuis een homeparty te organiseren. De animo was groot, dat bleek wel uit de respons op een appje van Annemiek: binnen een half uur lieten twaalf moeders weten erbij te willen zijn. De avond was zeer geslaagd. Alex vertelde het gezelschap over middelengebruik, het belang van afspraken en regels, en reikte handvatten aan voor het gesprek met de kinderen. Annemiek is binnen de gemeente in gesprek over hoe aan dit initiatief op grotere schaal een vervolg kan worden gegeven. Dat hier veel behoefte aan is, is wel duidelijk! 

Infolunches met wijkteams

Steeds meer hulp wordt verleend in de directe omgeving van de cliënt. In alle gemeenten zijn daartoe wijkteams ingericht. Vaak ontbreekt het binnen die teams aan kennis over en ervaring met het thema verslaving. Daarom heeft de gemeente Oss NK opdracht gegeven de deskundigheid van de wijkwerkers te vergroten. Onze preventiewerkers hebben vijf infolunches georganiseerd als deskundigheidsbevordering voor de medewerkers van de wijkteams uit Oss en Bernheze. Tijdens deze lunches werden thema’s besproken als trends in middelengebruik, signaleren en de rol van naasten. In september en oktober zijn de eerste drie infolunches uitgevoerd. Er waren telkens rond de twintig deelnemers die zeer geïnteresseerd waren in de thema’s. De laatste twee bijeenkomsten zijn gepland voor november.  

Samen voorbij verslaving

In de regio Hart van Brabant is Kentra24 een van de 23 partners van het samenwerkingsverband SJS (Samenwerkende Jeugd Specialisten). Samen met gemeenten en cliëntorganisaties werkt SJS aan de best passende zorg voor kinderen en gezinnen. In opdracht van de SJS werd twee jaar geleden door een werkgroep, waaraan Kentra24 en andere jeugdhulpaanbieders deelnamen, een notitie geschreven over druggebruik in de jeugdsector: ‘Integrale aanpak middelenproblematiek’. Om dit document meer te laten zijn dan een papieren tijger, werd een subsidieaanvraag ingediend bij het Innovatienetwerk Jeugd Hart van Brabant, ‘Samen innoveren voor en mét de jeugd’: een initiatief van negen gemeenten in de regio Midden-Brabant. Er werd een pilot gestart vanuit de verkenningsfase waarbij een begin is gemaakt met een integrale aanpak van jeugdzorg, verslavingszorg en ervaringsdeskundigheid. De aanpak is beschreven vanuit het oogpunt van de jongeren, de ervaringswerkers en de professional. Vanuit het verkenningstraject kwam naar voren dat innoveren tussen twee grote instellingen vraagt om ruimte om buiten gestelde kaders te acteren, taboedoorbrekend te werken en inhoudelijk te ontwikkelen.

De samenwerking is Kentra24 en Kompaan/De Bocht goed bevallen: beide zien de gezamenlijke aanpak als absolute meerwaarde voor de behandeling van jongeren met verslavingsproblemen. Ze willen deze dan ook voortzetten en verder ontwikkelen, maar ook delen en uitbreiden naar andere organisaties, scholen en het voorliggend veld. Op 1 november houden Irene Dijkstra namens Kentra24 en Anneleen Jongsma namens Kompaan/De Bocht een pitch voor het Innovatienetwerk Jeugd om opnieuw subsidie te verkrijgen. Meer informatie over Samen voorbij verslaving vindt u op de website van het Innovatienetwerk.

Landelijk netwerk jeugdverslavingszorg trekt land in voor behoud specialisme

Het netwerk jeugdverslavingszorg is opgericht omdat jeugdverslavingszorg in het snel veranderende zorglandschap voor jeugdigen als specialisme dreigt te verdwijnen. Aanbieders van jeugdverslavingszorg moeten vanuit bedrijfsmatig oogpunt steeds vaker overwegen niet langer verslavingszorg voor jeugdigen aan te bieden. Afzonderlijke contractering door individuele gemeenten, of in geval van klinische zorg jeugdhulpregio’s, zorgt voor versnippering van een relatief klein aanbod. Dit veroorzaakt een onevenredig hoge administratieve lastendruk en het belemmert de zorginhoudelijke doorontwikkeling van de jeugdverslavingszorg.

Het netwerk jeugdverslavingszorg heeft zich daarom als taak gesteld jeugdverslavingszorg als specialisme te borgen en op de kaart te zetten bij zowel de gemeentes als partners in de jeugdhulpketen. Irene Dijkstra, hoofd van Kentra24, de jeugdafdeling van NK, is aangesteld als voorzitter van het netwerk jeugdverslavingszorg, dat nauw verbonden is met Verslavingskunde Nederland. Een overzicht van huidige stand van zaken is door GGZ Nederland en het netwerk beschreven in de brochure ‘Jeugdverslavingszorg in beeld’ voor jeugdhulpregio’s en gemeenten. 

Verslaving en LVB: training medewerkers Dichterbij

Instellingen in de LVB-branche (Licht Verstandelijke Beperking) hebben regelmatig te maken met overmatig alcohol- en/of drugsgebruik door cliënten (zie ook elders in dit magazine). LVB-instelling Dichterbij raadpleegde daarom Novadic-Kentron. Op verzoek van Dichterbij werd onlangs een trainingsdag uitgevoerd. Deze dag werd geleid door Karin van Gompel (preventiewerker bij NK) en Carolien Staaks (sociotherapeut LVB-afdeling). Karin van Gompel: “Tijdens deze trainingsdag hebben wij de medewerkers van Dichterbij op een interactieve manier kennis laten maken met de meest gebruikte middelen en de trends in gebruik. Vervolgens werd in subgroepen besproken welke signalen zich bij de verscheidene middelen kunnen voordoen. Ook werden vragen beantwoord over hoe medewerkers van Dichterbij hun cliënten het beste kunnen begeleiden bij middelengebruik. De leergierige medewerkers van Dichterbij waren unaniem enthousiast en gaven aan dat de trainingsdag absoluut een meerwaarde heeft voor hun werk.” Eind oktober verzorgen Karin en Carolien opnieuw een trainingsdag voor een tweede groep medewerkers van Dichterbij.

Herstelondersteunende zorg derde kwartaal 2017

NK beschouwt herstelondersteunende zorg als een van de belangrijkste pijlers in haar visie en koers. Bij herstelondersteunende zorg bepaalt de cliënt zelf wat hij of zij wil bereiken op verschillende levensgebieden, en neemt hier zoveel mogelijk zelf de regie in, met ondersteuning van de hulpverlener. Bij herstelondersteunende zorg is het inzetten van ervaringsdeskundigheid essentieel: als aanvulling op de zorg, als brug tussen cliënt en professional en als derde kennisbron naast professionele en wetenschappelijke kennis. Niet alleen onze cliënten en organisatie plukken daar de vruchten van, ook draagt het bij aan het herstel van de ervaringswerkers zelf. Hier leest u belangrijke ontwikkelingen in het derde kwartaal.

Herstelpunt eind september geopend

Eind september is met een drukbezochte bijeenkomst en informatiemarkt het Herstelpunt (eerder aangekondigd als Bureau Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid) officieel geopend. Het Herstelpunt geeft advies, informatie en dient als uitzendbureau voor ervaringswerkers. Het eerste herstelpunt is gevestigd op onze hoofdlocatie in Vught, komende tijd willen we ook in Breda en Eindhoven een Herstelpunt openen. Daarnaast onderzoeken we mogelijkheden om een chatfunctie te starten die wordt bemand door ervaringswerkers.

Medewerkers, cliënten maar ook ketenpartners kunnen bij het Herstelpunt terecht voor advies of informatie over alle aspecten van herstelondersteunende zorg. Cliënten kunnen er bijvoorbeeld informatie krijgen over zelfhulpgroepen, instanties die hen kunnen helpen op verschillende levensgebieden of over het inzetten van hun eigen ervaringen. Maar ook ketenpartners en andere externe partijen staan wij heel graag te woord. Wilt u in uw organisatie bijvoorbeeld coachingsgroepen starten voor cliënten/patiënten, of wilt u zelf ook aan de slag met ervaringsdeskundigheid? Neem dan contact met ons op! Het herstelpunt is te bereiken op telefoonnummer 073-684 97 40 of mail herstelpunt.nieuwe-kansen@novadic-kentron.nl.

Gezocht: vrijwilligers!

NK wil de inzet van ervaringswerkers en ervaringsdeskundigen* uitbreiden, maar zoekt daarvoor dringend vrijwilligers! Uiteraard gaan we kijken welke NK-cliënten graag hun eigen ervaringen willen inzetten om anderen te helpen. Maar om ervaringswerker bij NK te worden, is behandeling bij NK niet noodzakelijk. Kent u cliënten met een verslavingsachtergrond die hun ervaringen om willen zetten in iets positiefs? Vrijwilligerswerk kan een belangrijke stap zijn in het herstel van cliënten of patiënten: ze doen ervaring op in een werksituatie, leren belangrijke vaardigheden en leren op een andere, meer positieve manier te kijken naar hun eigen verhaal. Daarnaast kan vrijwilligerswerk ook voor een gevoel van zingeving zorgen. Vrijwilligers bij NK kunnen in verschillende functies aan het werk: als herstelmedewerker, bij de Cliëntenraad, op afdelingen… Kent u cliënten die hiervoor in aanmerking zouden willen komen? Attendeer hen op onze oproep! Cliënten worden bij ons intern getraind, via verschillende stappen. Interesse of vragen? Neem contact op met herstelpunt.nieuwe-kansen@novadic-kentron.nl.

* Wij gebruiken de term ervaringswerkers voor alle vrijwilligers die hun eigen ervaringen inzetten om anderen te helpen. Een ervaringsdeskundige is iemand die daarnaast een opleiding op het gebied van zorg of op het gebied van herstelondersteuning heeft gevolgd.

Samenwerking Avans Hogeschool

Afgelopen zomer is een convenant met Avans Hogeschool afgesloten om met behulp van leergemeenschappen voor verschillende thema’s samen toekomstbestendige beroepsprofessionals op te leiden. Herstelondersteunende zorg is één van die thema’s. Inmiddels zijn twee ervaringsdeskundigen van NK aan de slag gegaan binnen Avans. In rollenspellen oefenen ze met studenten, die leren hoe ze herstelondersteunend kunnen werken, en meteen ook veel kennis opdoen over verslaving en verslavingszorg.

Ambassadeur Samen Sterk zonder Stigma

Marcella Mulder, teamleider Herstelondersteunende zorg en inzet ervaringswerkers, is ambassadeur geworden van de stichting Samen Sterk zonder Stigma. Marcella zal in deze functie bij verschillende organisaties op bezoek gaan, om het thema destigmatisering op de kaart te zetten. Marcella doet dit mede aan de hand van haar eigen verhaal. Zij is zelf ervaringsdeskundige en kan dus uit eigen ervaring vertellen over de stigma’s die verslaafden en herstelde verslaafden tegenkomen. Vindt u destigmatisering een belangrijk thema en wilt u haar graag zelf hierover spreken? Dat kan! Stuur een mail naar marcella.mulder@novadic-kentron.nl om een afspraak te maken.

Landelijke bijeenkomst Verslavingskunde Nederland tegen destigmatisering

26 september heeft in Amersfoort een landelijke bijeenkomst plaatsgevonden waarbij GGZ Nederland en een aantal verslavingszorginstellingen afspraken hebben gemaakt over destigmatisering. Als verslavingszorginstellingen gaan we gezamenlijk een boodschap naar buiten brengen, waarbij elke deelnemende instelling woordvoerders aan zal leveren, die namens Verslavingskunde Nederland een boodschap over imago en stigma naar buiten brengen. Alle woordvoerders krijgen een training aangeboden, in samenwerking met stichting Samen Sterk Zonder Stigma.

Ervaringsdeskundigen geven workshops in Eindhoven

In samenwerking met NK-gemeentecoördinator Donna Weijers hebben ervaringsdeskundigen onlangs drie workshops gegeven aan de wijkteamgeneralisten van WijEindhoven. Zij werden door verschillende organisaties geïnformeerd over de vormen van zorg die in en rondom Eindhoven beschikbaar zijn. De workshops van onze ervaringswerkers zijn ervaren als informatief en inspirerend. Naar aanleiding van deze workshops wordt de informatie op de Steunwijzer Eindhoven geplaatst en kunnen de generalisten van WijEindhoven gebruik maken van het aanbod Samen Herstellen van NK. Bent u werkzaam bij een gemeente of welzijnsorganisatie in Brabant? Neem voor meer informatie contact op met Marcella Mulder, marcella.mulder@novadic-kentron.nl.

Bijdrage Belgisch handboek ‘Naar een herstelondersteunende verslavingszorg’

NK heeft een bijdrage geleverd aan het onlangs verschenen Belgische handboek ‘Naar een herstelondersteunende verslavingszorg’ onder redactie van Prof. Wouter Vanderplasschen en Prof. Freya Vander Laenen. Het boek geeft een conceptuele verdieping van het begrip herstel en reikt handvatten aan over hoe herstelgerichte zorg en ondersteuning in de praktijk vorm kan krijgen. Wetenschappelijk medewerker Cor Verbrugge schreef samen met de landelijke cliëntenvertegenwoordiging een hoofdstuk: ‘Herstelondersteuning in Nederland: een stand van zaken’.

Will Hawkins Foundation wint VGZ-prijs ‘Hersteleuro 2017’

De Will Hawkins Foundation (WHF) kreeg op 7 september de prestigieuze VGZ-prijs ‘Hersteleuro 2017’ uitgereikt, uit handen van juryvoorzitter Wilma Boevink. De WHF is in 2009 opgericht op initiatief en met financiële steun van Novadic-Kentron. De afgelopen jaren is de WHF als mede-organisator nadrukkelijk betrokken geweest bij het theaterproject ‘Who cares’. Bij de finale in het hoofdkantoor van VGZ in Arnhem hield de WHF-delegatie, met onder andere onze collega en bestuurslid van de WHF Cor Verbrugge, met acht andere genomineerde projecten een pitch, en werden vragen van de jury beantwoord. Uiteindelijk was de WHF één van de vier winnende projecten. De jury: “De WHF zet direct in op contact met kwetsbare mensen en genereert met hen creativiteit. Ze helpt mensen met verslaving en/of psychische problemen overeind met muziek en theater. Omgekeerd, door de vele contacten in de samenleving, leiden de activiteiten tot wederzijds begrip en opheffing van stigma. Een klein en sympathiek initiatief met grote gevolgen voor individu en maatschappij.”

Cliëntenraad NK sterk vertegenwoordigd in cliëntenbelangenorganisatie Stichting het Zwarte Gat en het netwerk Verslavingskunde Nederland

Voorzitter van de Cliëntenraad Hendrik Hartevelt is sinds januari van dit jaar lid van het algemeen bestuur van Stichting het Zwarte Gat (ShZG) en vervult daarin de rol van vicevoorzitter. ShZG bevordert onder andere de toepassing van herstelondersteunende zorg en de inzet van ervaringsdeskundigen. ShzG was bijvoorbeeld initiator van het Handvest van Maastricht en recent betrokken bij het opstellen van de zorgstandaarden Alcohol en Niet-opioïde drugs, een multidisciplinaire richtlijn en enkele generieke modules. Ook neemt Hendrik deel aan het netwerk Verslavingskunde Nederland, in de programmalijn Onderzoek en opleidingen en in de stuurgroep. Door deze sterke vertegenwoordiging wordt de stem van de cliënten van NK naar een landelijk niveau gebracht en kan invloed worden uitgeoefend op de ontwikkelingen in de (herstelondersteunende) zorg.

Cijfers

Samen herstellen

Regio Aantal deelnemers
Roosendaal/Breda 109
Tilburg 104
Den Bosch/Oss 99
Eindhoven/Helmond 53

Deelnemers ervaringsgroepen

Regio Aantal deelnemers
Roosendaal 12
Breda 24
Tilburg 8
Den Bosch 10
Eindhoven 10
Oss 6
Den Bosch ouderengroep 6

Deelnemers Coachingsgroepen

Regio Aantal deelnemers
Breda 8
Tilburg 6
Den Bosch 15
Eindhoven 12

Aantal ervaringsdeskundigen

Regio Aantal medewerkers
Breda 0
Tilburg 1
Den Bosch 6
Eindhoven 5
Vught 4
Sint Oedenrode 2

Aantal vrijwilligers/ervaringswerkers

Functie Aantal medewerkers
Samen herstellen 27
Unity 17
Cliëntenraad 9
Herstelmedewerker Herstelpunt 6
Herstelmedewerker afdelingen 8

 

Kwaliteit en onderzoek derde kwartaal 2017

Als toonaangevend expert op het gebied van riskante leefstijl en verslaving, heeft NK veel aandacht voor het ontwikkelen en vergroten van kennis en het verbeteren van de kwaliteit van onze zorg. Hieronder de belangrijkste ontwikkelingen op dit gebied in het derde kwartaal van 2017. 

Onderzoek naar invloed licht op slaap-waakritme verslaafden

Suzanne Mertens, stagiaire bij het NK FACT-team in Den Bosch, studeerde onlangs af aan de Technische Universiteit Eindhoven op het onderwerp invloed van licht op het slaap-waakritme bij studenten en mensen met een chronische alcoholverslaving. Na dit onderzoek verkreeg zij haar mastertitel voor de opleiding ‘Human-Technology Interaction’ aan de TUE, een samenwerkingsproject tussen TU Eindhoven en NK.

Het onderzoek vond het afgelopen kwartaal plaats, onder leiding van hoofdonderzoekers dr. Karin Smolders en prof. Yvonne de Kort. Op 3 oktober werden de resultaten gepresenteerd bij het NK FACT-team in Den Bosch. De belangrijkste conclusies van deze pilotstudie waren dat het onderzoek uitvoerbaar is en dat de doelgroep van chronische verslaafden het belang van dit onderzoek onderkent, maar het onderzoek bleek ook voor een confronterende bewustwording te zorgen met betrekking tot het dagelijks gebruik van de proefpersonen.

Bij de presentatie sloten onderzoekers van de Universiteit van Utrecht en van zorginstelling Arkin Amsterdam aan, ter voorbereiding op een grotere gezamenlijke studie die medio 2018 uitgevoerd zal worden bij zestig mensen met een alcoholverslaving die behandeld worden bij Novadic-Kentron en Arkin. Dit onderzoek wordt gefinancierd door ZonMw in opdracht van het Ministerie van VWS.

Onderzoek N-acetylcysteine: middel heeft positief effect bij zucht naar cannabis

Rouhollah Qurishi (verslavingsarts) en Marieke Stams (orthopedagoog), beiden werkzaam bij Kentra24, hebben samen met hun co-auteurs op 9 oktober een artikel gepubliceerd in het International Journal of Psychiatry. Het artikel gaat over een casestudy waarin bij een aantal klinische cliënten is getoetst wat het effect is van het vrije verkochte geneesmiddel N-acetylcysteine op de zucht naar cannabis. N-acetylcysteine is bekend als een slijmverdunner. Het maakt taai slijm in de luchtwegen meer vloeibaar, waardoor het slijm makkelijker is op te hoesten. Het kan worden gebruikt bij hoest, COPD, astma en cystische fibrose. Maar N-acetylcysteine heeft ook een belangrijke functie in de hervorming van glutamaat, de stof die vrijkomt in de hersenen bij zucht. Uit verschillende onderzoeken en de casestudy blijkt dat N-acetylcysteine goed werkt tegen de zucht naar cannabis, maar het middel kan ook een positieve invloed hebben bij psychiatrische ziekten zoals obsessief-compulsieve stoornis, schizofrenie, stemmingsstoornissen (unipolaire en bipolaire), autisme en neurodegeneratieve stoornissen zoals de ziekte van Alzheimer en Parkinson. Uit de casestudy blijkt dat N-acetylcysteine met name een positief effect heeft op de zucht naar cannabis voor klinische cliënten met co-morbide psychiatrische problematiek.

Indicatie voor zorg en behandeling in de verslavingszorg

Dr. Boukje Dijkstra, directeur en onderzoeker NISPA en dr. Laura DeFuentes-Merillas, senior wetenschappelijk medewerker van NK, hebben in het kader van een opdracht voor Resultaten Scoren onderzoek gedaan naar de indicatie voor zorg en behandeling in de verslavingszorg. In dit samenwerkingsproject tussen het NISPA en IVO werd een systematische inventarisatie uitgevoerd van de zorgtoewijzing in de huidige praktijk, die werd aangevuld met recente wetenschappelijke literatuur. Doel van het project was te komen tot een verdere verfijning en verdere ontwikkeling van indicatiestelling en beslisregels binnen de reguliere verslavingszorg, en duidelijkheid te verkrijgen over welke criteria en beslisregels gehanteerd moeten worden om te bepalen:

(a)   wanneer specialistische zorg en behandeling geïndiceerd is en wanneer generalistische basiszorg;
(b)   wanneer klinische opname in de verslavingszorg geïndiceerd is;
(c)   wanneer chronische zorg geïndiceerd is.

Dit Resultaten Scoren-project had ook als doel om de indicatiestelling en beslisregels in de verslavingszorg landelijk te standaardiseren, om daarmee de praktijkvariatie te verminderen wat betreft toewijzing aan zorgniveaus en opnamegraad tussen verslavingszorginstellingen. De resultaten van de literatuurreview van dit project worden gepresenteerd op 2 november tijdens een symposium van het NISPA.

De voorspellende validiteit van de MATE-S ten opzichte van de MATE

Cliëntvariabelen bepalen wat de meest geschikte behandeling is voor een cliënt en zouden onder andere van invloed moeten zijn op het geïndiceerde zorgzwaarteniveau. Binnen de verslavingszorg wordt gezocht naar manieren om cliënten toe te wijzen aan passende zorgtrajecten met behulp van instrumenten ten behoeve van triage. De MATE is hiervan een belangrijk voorbeeld. De MATE is een semigestructureerd face-to-face interview en bevat tien verschillende vragenlijsten. De MATE screener (MATE-S) heeft als doel te screenen op de ernst van middelengebruik ten behoeve van zorgzwaartetoewijzing. Onze collega’s Lieke Knapen, GZ-psycholoog en Klinisch Psycholoog i.o., en dr. Laura DeFuentes-Merillas, senior wetenschappelijk medewerker, doen een onderzoek naar de voorspellende validiteit van de MATE-S ten opzichte van de MATE. Tijdens het NISPA-symposium op 2 november worden de eerste resultaten gepresenteerd. 

Nieuwe cursus Verslaving voor GZ-psychologen door NK-medewerkers beoordeeld met 8,6

Medewerkers van NK verzorgden dit voorjaar voor opleidingsspecialist RINO Zuid een nieuwe cursus “Verslaving in combinatie met psychiatrische comorbiditeit” voor GZ-psychologen. De cursus werd verzorgd door Harmen Beurmanjer (hoofddocent), Maaike van Irsel, Paul Robben en Wim Booltink. De toekomstige GZ-psychologen waren zeer enthousiast en beoordeelden het onderwijs gemiddeld met een 8,6. In de feedback werd onder meer genoemd dat ze na de cursus een veel beter beeld van de behandelbaarheid van verslaving en van NK als instelling hadden gekregen. Enkele quotes van cursisten:

  • “Ik heb geleerd dat verslaving eigenlijk heel goed te behandelen is, daar dacht ik vooraf anders over.”
  • “Superfijne docenten! Met én veel kennis én didactisch onderlegd.”
  • “Het meest leerzaam was de verbinding die werd gelegd tussen wetenschappelijk onderzoek en voorbeelden uit de praktijk.”

Verslavingsreclassering en Forensische verslavingszorg derde kwartaal 2017

Cliënten die verslaafd zijn en delicten hebben gepleegd en daardoor met justitie in aanraking zijn gekomen, worden bij NK begeleid door de Verslavingsreclassering (VR) en zo nodig behandeld door de Forensische verslavingszorg. Meestal gebeurt dit binnen een justitieel kader, in opdracht van of na verwijzing door het OM. Beide afdelingen hebben voortdurend oog voor kwaliteit en innovatie om ook voor deze cliënten Nieuwe Kansen mogelijk te maken. Hieronder een terugblik op het derde kwartaal van 2017.

Verslavingsreclassering haalt opnieuw HKZ-R-certificaat

In september 2016 heeft de Verslavingsreclassering (VR) voor het eerst het HKZ-R-certificaat behaald. Deze norm wordt als eis gesteld door het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Tijdens de audit destijds werden onder andere het jaarplan, de risico-inventarisatie en managementrapportages besproken. Om ook in 2017 gecertificeerd te blijven, heeft het team Kwaliteit en beleid van Novadic-Kentron een prospectieve risicoanalyse (een analyse voorafgaand aan de uitvoering) opgesteld. Daarin werd aangegeven welke maatregelen nodig zijn om de geconstateerde risico’s te voorkomen of te beperken. Dinsdag 5 september vond weer een tussentijdse HKZ-R-evaluatie plaats. Dit keer zijn vooral de primaire processen van VR besproken. De VR werd geprezen om de gedrevenheid van de geïnterviewde reclasseringswerkers en om het feit dat het primaire proces goed is ingericht. Onze VR blijft dus HKZ-R-gecertificeerd, zonder opmerkingen en kanttekeningen. Complimenten en dank aan alle VR-collega’s die daaraan bijgedragen hebben!

VR op zoek naar gebruiksvriendelijk diagnose-instrument

In september 2017 startte binnen het project ‘Slimmer reclasseren’ een pilot met een nieuw diagnose-instrument voor de reclassering, met als werktitel Geïntegreerd Diagnose Instrument (GDI). GDI is ontwikkeld omdat veel reclasseringswerkers de huidige instrumenten, zoals de RISc, QuickScan, de B-SAFER en het Snel Advies, niet gebruiksvriendelijk vinden. GDI staat vanaf begin september in IRIS (Integraal Reclasserings Informatie Systeem). GDI is geschikt is voor alle adviesmomenten.

In de pilot gaan ruim tweehonderd adviseurs twee maanden lang werken met GDI. De bedoeling is dat reclasseringswerkers GDI gebruiken bij cliënten bij wie nog geen ander diagnose-instrument is ingezet. Zij testen zo of het nieuwe instrument gebruiksvriendelijk, voldoende duidelijk en volledig genoeg is. Ook wordt de mening van het OM, DJI en ZM gevraagd over de adviezen. Tijdens en na de pilot wordt op basis van de ervaringen het nieuwe instrument aangepast en krijgt het een definitieve naam, waarna het binnen de volledige verslavingsreclassering gebruikt kan worden. 

Reclassering aan de slag met jongeren (vervolg)

In ons vorige magazine hebben we gemeld dat onze VR meedoet aan een pilot om gedragstraining in te zetten voor 16- tot 18-jarigen. De eerste stap was dat medewerkers van de Raad voor de Kinderbescherming (RvK) en de Jeugdreclassering (JR) kennis maakten met de gedragstraining, zodat ze door advies aan de jeugdrechter jonge delinquenten kunnen laten instromen in de gedragstraining.

Inmiddels zijn de eerste drie kandidaten aangemeld. Marijke de Veer heeft de primeur en heeft 17 oktober een startgesprek met de eerste cliënt. Marijke is een van de zes VR-collega’s die de vijfdaagse SVG-opleiding tot gedragstrainer gevolgd heeft. Marijke: “De eerste cliënt voor deze gedragstraining is een jongen van 17, een hardnekkige spijbelaar die door drugsgebruik niet gemotiveerd is om naar school te gaan en zo de leerplicht ontduikt. Binnen de leefstijltraining maken we doorgaans verslavingsgedrag bespreekbaar met 25- tot 40-jarige cliënten. Nu dus als proef een jonge cliënt. Daardoor zijn er wel enkele verschillen ten opzichte van de training voor volwassenen. Bij die gesprekken is normaal gesproken een toezichthouder van de reclassering aanwezig. Nu ook de ouders en de begeleider van de Raad voor de Kinderbescherming. En bij volwassenen werken we meestal met groepstrainingen, nu individueel. En ten slotte wil ik meer visualiseren, werken met beeldmateriaal.”

Als de training het gewenste effect sorteert, worden de gedragstrainingen voor jongeren vanaf 16 jaar landelijk uitgerold.     

Governance derde kwartaal 2017

Governance heeft betrekking op de manier waarop we met alle relevante partijen (zoals Cliëntenraad, Ondernemingsraad, bestuur, managementteam en Raad van Toezicht) samen besluiten nemen, toetsen en verantwoorden. Hierbij zijn onze waarden (Toonaangevend en Fijn behandeld) leidend. We gaan regelmatig met cliëntvertegenwoordigers, ervaringsdeskundigen en de OR of andere medewerkers om de tafel om de gewenste kwaliteit te definiëren, de benodigde organisatie af te stemmen en samen te beoordelen of NK haar opdracht waar maakt om Brabant gezonder, veiliger en socialer te maken. In dit artikel een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in het derde kwartaal. 

Cliëntenraad

In de afgelopen maanden is de Cliëntenraad in gesprek gegaan met een aantal aandachtsfunctionarissen Cliënt en Kwaliteit uit de Vitale Teams. Daarbij is gesproken over de invulling die deze medewerkers aan hun taak geven, welke informatie zij nodig hebben en welke problemen zij tegenkomen. Verder wordt gesproken over wat deze functionarissen en de CR voor elkaar kunnen betekenen. Zo kan onder meer, mede na overleg met de bestuurder, bekeken worden hoe de teams op een effectievere manier signalen uit de afdelingsbezoeken (tot 1 oktober hebben de CR-leden een kleine 130 bezoeken afgelegd) kunnen oppakken en oplossen. Verder heeft de CR positief geadviseerd over de jaarrekening 2016 van NK en de voorgenomen verkoop van het pand Edisonlaan in Tilburg. Tot slot nam de CR deel aan een klankbordsessie over de voortgang met betrekking tot de samenwerking met Zorg van de Zaak. 

Deelname voorzitter Cliëntenraad aan netwerk Verslavingskunde Nederland

Voorzitter van de cliëntenraad Hendrik Hartevelt is toegetreden tot het netwerk Verslavingskunde Nederland (VkN). VkN is een landelijk netwerk van acht instellingen voor verslavingszorg (VNN, Novadic-Kentron, Jellinek, Tactus, Mondriaan, IrisZorg, Brijder en Antes), Trimbos Instituut, GGZ Nederland, Resultaten Scoren en cliëntvertegenwoordiging Stichting het Zwarte Gat. De samenwerkende partijen vormen een krachtig en zichtbaar landelijk netwerk dat hun expertise bundelt om meer mensen met verslavingsproblematiek sneller, efficiënter en effectiever te bereiken. Het bestuur bestaat naast Hendrik Hartevelt als cliëntvertegenwoordiger uit inhoudelijk deskundigen en bestuurders/directeuren van de deelnemende instellingen. Hendrik gaat zich met name richten op de aandachtspunten herstel, herstelondersteunende zorg en inzet van ervaringsdeskundigheid. 

Ondernemingsraad

Het afgelopen kwartaal heeft de OR zich met name gericht op de jaarrekening 2016, de Kaderbrief 2018 en de maandrapportages van NK. Ten aanzien van de ontwikkelingen rondom Zorg van de Zaak spreken bestuurder en OR elkaar in de overlegvergaderingen. Verder is de OR samen met de afdeling HR bezig om vorm en inhoud te geven aan de herziene Arbowet, die per 1 juli is ingegaan. Insteek van deze wet is om een betere samenwerking te realiseren tussen OR, preventiemedewerker en Arbo-arts om preventie van klachten beter te verankeren.

Raad van Toezicht

Buiten de besluitvorming over de stichting MHC, waarover hieronder meer, heeft de Raad van Toezicht in het afgelopen kwartaal mee richting gegeven aan het proces van het komen tot strategische samenwerking met Zorg van de Zaak. Eind september heeft een delegatie uit de RvT ook gesproken met een delegatie van de Raad van Commissarissen en hoofddirectie van Zorg van de Zaak. Dit om binnen het voorgestelde samenwerkingsmodel governance-afspraken te borgen die passen bij de belangen van NK, en van NK en Zorg van de Zaak tezamen.

Mogelijke samenwerking Zorg van de Zaak

Zoals bekend onderzoeken NK en het bedrijvennetwerk Zorg van de Zaak momenteel de mogelijkheden van samenwerking. Na een periode waarin veel tijd en energie is besteed aan het maken van goede afspraken met zorgverzekeraars, zijn de gesprekken met Zorg van de Zaak recent weer in volle omvang hervat. Daarbij zoeken we naar een samenwerkingsmodel dat vruchtbaar is voor beide partijen. Er is goede hoop dat we daar later dit jaar meer over kunnen meedelen.

Governancestructuur stichting Mental Health Caribbean (MHC)

MHC, een stichting op de BES-eilanden die is opgericht door NK, levert al enkele jaren succesvol geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg aan cliënten op Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De Raad van Bestuur en Raad van Toezicht besloten onlangs dat de governancestructuur van de stichting MHC beter (en meer lokaal verankerd) kan worden. Besloten is daarom dat deze stichting een eigen bestuurder en Raad van Toezicht krijgt (merendeels bestaand uit personen met binding met de MHC-regio), waarmee MHC bestuurlijk ontvlecht wordt van NK (nu heeft MHC nog dezelfde bestuurder en Raad van Toezicht als NK).

Vitale Teams

Onlangs is binnen NK de Kaderbrief 2018 (met de titel Nu Kwaliteit) vastgesteld door MT en bestuur, waarna deze breed verspreid is binnen NK om de kaders voor het komende jaar uit te werken in concrete afdelingsjaarplannen. Een belangrijk punt in de kaderbrief is de visie op Vitale Teams. De teams zijn zelf verantwoordelijk voor kwaliteit en prestaties, en krijgen ruimte en faciliteiten om die verantwoordelijkheid ook te kunnen nemen binnen de gegeven kaders op de gebieden Kwaliteit, Cliënt, Medewerker en Rendement. Dit betekent een omslag in de besturing van NK: de verantwoordelijkheden worden heel concreet steeds lager in de organisatie neergelegd. In 2018 wordt deze besturingsfilosofie verder doorontwikkeld. In het voorjaar van 2018 zullen alle teams begeleid zijn bij het proces om Vitaal Team te worden, inclusief de teams van medewerkers in ondersteunende functies.