Doordrenkt met drank: hoe wij voortdurend worden overspoeld met verborgen boodschappen over alcohol

Subliminale boodschappen… dat vinden we allemaal maar een griezelige gedachte. Tijdens een film flitsen beelden voorbij van cola of popcorn. Zo kort dat je het niet bewust waarneemt. Maar prompt gaat iedereen tijdens de pauze aan de cola en popcorn! Het idee dat ons gedrag wordt gemanipuleerd door dit soort onbewuste prikkels vinden we maar niks. Het goede nieuws: subliminale boodschappen zijn niet erg effectief. Het slechte nieuws: we worden wel degelijk dag in dag uit ‘gehersenspoeld’ met boodschappen over alcohol die wél een enorme invloed hebben op ons gedrag. Ze zijn niet subliminaal. Maar toch zien we ze nauwelijks. Wil je weten welke boodschappen voortdurend in jouw brein worden ingeprent? Na het lezen van dit artikel weet je er alles van!

Mathijs de Croon, preventiemedewerker NK: “Ik zit soms echt met gekromde tenen te kijken naar series die voor het hele gezin bedoeld zijn. Wat wordt er ontzettend veel in gedronken! Of het nu gaat om drama of comedy: in bijna elke serie heeft alcohol een prominente functie. Er wordt vaak, en veel, gedronken. Als mensen bij elkaar komen voor een feestdag, verjaardag of gezellig samenzijn, komen er standaard flessen wijn op tafel. Bij een verbroken relatie, bij tegenslagen of na een vreselijke dag: drank. Om jezelf te belonen na een dag hard werken of een succes te vieren, zeker in series over welgestelde en succesvolle mensen: flessen dure whisky in fonkelende glazen. Steeds weer wordt uitgestraald: alcohol verbindt, alcohol is gezellig, alcohol is een beloning, alcohol is een oplossing of in elk geval een troost als je problemen hebt. En vooral: iedereen drinkt.”

Alcohol is altijd en overal vanzelfsprekend

Deze boodschappen zijn niet ongevaarlijk. Mathijs: “Voor mensen die al veel drinken, is de boodschap dat alcohol een goede keuze is als je het moeilijk hebt, heel riskant. Als je alcohol gaat inzetten tegen negatieve emoties, is het risico op verslaving groter. Maar ook voor de gematigde drinkers is het niet goed als alcohol wordt gekoppeld aan zóveel momenten in het leven. Dan wordt alcohol altijd en overal vanzelfsprekend en wordt het wel héél moeilijk om nog nee te zeggen.”

Sporten is gezond?

Ook als je de tv uitzet, is de promotie van alcohol overal. Neem nu de sport, bij uitstek een terrein dat aan gezondheid gekoppeld zou moeten zijn. Mathijs: “Niet alleen is ‘de derde helft’ een bekend fenomeen, maar kijk ook eens naar sponsoren van grote sportevenementen. De alcoholbranche is overal: het Holland Heineken House op de Olympische Spelen, de Jupiler League, Bavaria City Racing, stadion de Grolsch Veste, de Amstel Gold Race… Het signaal: alcohol en sporten, of in elk geval genieten van sport, horen bij elkaar. En dat vinden wij normaal.”

Levensgenieters op social media

We vinden het niet alleen normaal, we doen ook zelf van harte aan mee aan de boodschap dat alcohol positief is. Mathijs: “En ik zelf ook hè! Want op Facebook post je geen foto’s van jezelf achter een bureau, maar op een leuk zonnig terras met vrienden… en een paar glazen bier op tafel. Ook op profielfoto’s op WhatsApp laten we onszelf graag zien met een glas wijn. We presenteren ons zo als gelukkige levensgenieters en blijkbaar is dat synoniem met alcohol. Het standaard cadeau of relatiegeschenk is ook een fles alcohol. Niet alleen prenten we zo onszelf continu dezelfde boodschap in, maar we doen dat ook bij onze kinderen. Al op tienjarige leeftijd hebben kinderen een positieve verwachting ten aanzien van alcohol. We willen graag dat onze kinderen zo laat mogelijk en zo min mogelijk gaan drinken, maar we programmeren hen ondertussen wel met alle mogelijke positieve associaties. Ze moeten alleen nog even wachten tot ze éindelijk ‘mogen drinken’.”

Miljoenen Nederlanders drinken niet

Mathijs pleit er niet voor alle om alcohol en beelden ervan in de ban te doen. Maar wél om duidelijk te maken dat er ook een alternatief is. Mathijs: “Natuurlijk mag je genieten van een glas wijn of bier. Maar het vanzelfsprekende moet eraf. Het ís niet zo dat iedereen drinkt. Er zijn miljoenen volwassen Nederlanders die niet drinken: één op de vijf. Acties zoals IkPas en Dry January doorbreken de gewoonte en de vanzelfsprekendheid van alcohol, en maken je er ook van bewust hoe alomtegenwoordig alcohol is. Maar pas wel op hoe je hierover praat in het bijzijn van kinderen en jongeren. Als je vol trots verkondigt dat je al een maand niet hebt gedronken, draag je nog steeds de boodschap uit dat alcohol de default is en niet drinken een prestatie. Als je zegt dat je alléén maar drinkt op bijzondere momenten, koppel je alcohol expliciet aan feest, aan iets bijzonders. En je kunt kinderen af en toe ook wel wijzen op de verborgen boodschappen die je tegenkomt, maar als je dat te vaak doet, werkt het averechts: ‘Oh daar heb je hem weer!’ Als ouder is het wel belangrijk om bij jonge tieners het gesprek aan te gaan en duidelijke grenzen te stellen. We weten uit onderzoek dat dit écht helpt!”

Warme chocolademelk

Maar het belangrijkste is en blijft om zelf het goede voorbeeld te geven. Mathijs: “Drink zo min mogelijk in het bijzijn van kinderen. En laat ook zien dat er alternatieven zijn, geef een ander geluid ernaast. Geef eens een ander cadeau dan een fles wijn. Laat zien dat een feest niet synoniem is met alcohol. Geniet samen van versgeperst sap in een feestelijk glas, een theebloem die zich langzaam opent in een glas heet water, warme chocolademelk… Je kunt ook ándere dranken koppelen aan bijzondere momenten. Laat zien dat je een keuze hebt!”

Chocoladesigaretten en kinderchampagne

En ten slotte, stop ook met kinderchampagne! Mathijs: “Kinderchampagne, een bubbeldrankje in een vrolijke champagne-achtige fles, is reclame voor alcohol, gericht op kinderen. Je zegt hiermee tegen een kind: bij elk bijzonder moment hoort alcohol. En hier kun je alvast mee oefenen. Vroeger waren er nog chocoladesigaretten. Ja, dat vonden wij als kind natuurlijk ook stoer! Gelukkig is al lang geleden besloten dat dat écht niet meer kan, omdat je hiermee kinderen de verkeerde boodschap geeft. Kinderchampagne doet eigenlijk precies hetzelfde. Als wij willen dat wijzelf en onze kinderen ook ‘nee’ kunnen zeggen, moeten we ook laten zien dat er een keuze ís!”