Je leven op de rit: een woning en werk voor dakloze cliënten

Als je problemen zich zo hebben opgestapeld, en je leven zo is ontspoord dat je geen netwerk meer hebt, geen huis, geen geld, geen structuur in je leven; als je verslaafd bent en misschien ook nog psychische problemen hebt; als bijna iedereen je bovendien beschouwt als onbetrouwbaar, minderwaardig, nutteloos: kun je daar dan ooit nog uit komen? Kun je je leven op de rit krijgen en dat negatieve stempel van je afschudden? Wat pak je het eerst aan om aan het leven op straat te ontsnappen? Bij Rapid Rehousing zeggen ze: werken en wonen. En daar zijn heel wat daklozen – én werkgevers – voor te vinden.

Loes Ceelen, coördinator dag- en nachtopvang in Den Bosch: “Eind 2017 zijn wij een samenwerking gestart met Springplank073, een organisatie die mensen met complexe problemen zo snel mogelijk aan werk helpt. Met deze samenwerking richten we ons op een van de meest kwetsbare groepen in deze maatschappij: dak- en thuislozen met een verslaving. Deze groep krijgt in de maatschappij heel weinig kansen. Veel mensen denken dat ze het wel prettig vinden zo, de vrijheid van het leven op straat. En sommigen vinden het inderdaad wel oké zoals het is, of zien er geen heil in om te proberen iets te veranderen, maar anderen willen heel graag hun leven weer op de rit krijgen. Mijn inschatting is dat zeker een op de drie cliënten van de opvang aan de slag wil.”

IJzersterke mensen

Margot de Vetten, werkbegeleider bij Springplank073: “Wij hebben een breed netwerk van werkgevers die sociaal willen ondernemen en mensen weer perspectief willen bieden. In ons netwerk hebben we veel bedrijven met lage instapbanen, zoals in de bouw, de schoonmaakbranche en de groenvoorziening. En we zijn ook aangesloten bij Weener XL, het werk- en ontwikkelbedrijf van de gemeente. We kijken samen met de werknemer en de werkgever waar de beste match ligt. Soms duurt de zoektocht wat langer en hebben we een plan B, omdat het belangrijk is dat kandidaten snel weer in het arbeidsproces komen. Vandaaruit kunnen we verder zoeken naar hun ‘droombaan’. Doordat we werk voorop zetten, boeken we verrassende resultaten. Door weer te werken, kunnen kandidaten ook weer sneller gaan wonen, en daardoor houden ze het werk weer beter vol. Maar de sleutel tot succes ligt bij de kandidaat zelf, natuurlijk met hulp van NK, Springplank073 en de werkgevers uit ons netwerk.

Dat moeten wel werkgevers zijn die medewerkers de kans geven om weer te wennen: deze kandidaten zijn al heel lang uit het normale werkritme, dus ze moeten wennen aan op tijd opstaan, afspraken nakomen, een vaste dagstructuur volgen. Dat betekent ook dat je niet meteen je nieuwe werknemer ontslaat als hij een keer te laat komt, maar dat we samen kijken wat die werknemer nodig heeft om te kunnen werken. En wat de werkgever nodig heeft: want soms willen werkgevers heel graag, maar weten ze niet goed hoe ze om moeten gaan met bijvoorbeeld middelengebruik.”

Loes: “Met wat meer tijd en een open blik komen de werkgever en werknemer er samen wel uit. Want de wil is er echt wel. En vergeet ook niet: dit zijn geen zwakke mensen, dit zijn ijzersterke mensen, die jarenlang hebben overleefd in zeer moeilijke omstandigheden.”

Wantrouwen

Loes: “Natuurlijk helpen we hen, samen met Springplank 073, om van hun nieuwe baan een succes te maken. Dat begint al voor de intake: we helpen bijvoorbeeld bij het in kaart brengen van hun sterke kanten en het maken van een cv. Cliënten hebben soms moeite om die eerste drempel over te komen. Daarbij speelt ook scepsis. Dit zijn mensen op wie een enorm negatief stempel rust, die door anderen vaak zijn genegeerd, of slecht zijn behandeld. Of ze hebben meegemaakt dat allerlei mooie beloftes zijn gedaan, die vervolgens nergens toe leidden. Dat heeft gezorgd voor een basishouding van wantrouwen. Waarom zouden ze zich inzetten om weer teleurgesteld te worden? Ze hebben daar vaak wat extra aansturing bij nodig.”

Margot: “We helpen hen bij elke stap. Na de intake gaan wij mee naar het sollicitatiegesprek. Als er een goede klik is, kan de kandidaat beginnen met een leer-werktraject, met behoud van uitkering voor drie maanden. Als dat goed gaat, volgt in elk geval een halfjaarcontract. We bieden tijdens en vaak ook nog na die periode begeleiding op de werkvloer en bij de kandidaten thuis. Daarbij kijken we naar alle obstakels die het werken in de weg kunnen staan. Als iemand bijvoorbeeld schulden heeft, helpen we daar ook bij. Want een deurwaarder op bezoek geeft stress, waardoor iemand weer kan gaan drinken en daardoor te laat komt op zijn werk. Onze vraag is steeds: wat heeft iemand nodig om te kunnen werken? Dit zijn mensen die heel veel hebben meegemaakt, maar die vaak goed in staat zijn om te werken en heel gemotiveerd zijn om te beginnen aan een nieuw leven.”

Werkkamers in de opvang

Loes: “Het vooruitzicht op een woning helpt daar absoluut bij. Naast werk moet er zo snel mogelijk een eigen, vaste plek komen. Zodra dat kan, gaan cliënten bijvoorbeeld wonen in een kamer van Springplank073. Vandaaruit stromen ze weer door naar andere woonvormen, beschermd of zelfstandig. Helaas zijn er maar weinig geschikte woonvormen, dus het kan voorkomen dat een cliënt van ons wel kan werken, maar toch nog niet kan wonen. We gaan de opvang hier ook op aanpassen, door bijvoorbeeld speciale werkkamers te creëren. Cliënten kunnen elkaar dan in een andere sfeer motiveren en helpen, door samen op tijd op te staan en te ontbijten bijvoorbeeld. Als cliënten eenmaal op de goede weg zitten, hebben ze een andere omgeving nodig om niet terug te vallen.”

Wonen is overweldigend

Loes: “Als ze wel eenmaal een eigen plek hebben, bieden we hen woonbegeleiding aan. Bij zelfstandig wonen komt heel wat kijken, zeker als je ook een baan hebt. Je moet op tijd opstaan, ontbijten, eraan denken dat je je lunchpakketje meeneemt, na je werk een maaltijd koken, opruimen, boodschappen doen… Ook waren ze nooit alleen; nu is het huis stil nadat ze de afwas hebben gedaan en liggen verveling en isolatie op de loer. Je huishouden en je financiën op orde houden, sociale contacten onderhouden en je eigen tijd invullen: voor de meeste mensen lijkt dat vanzelfsprekend, maar als je kijkt naar wat ‘wonen’ eigenlijk allemaal inhoudt… voor onze cliënten is dat soms overweldigend.”

Stigma’s doorbreken

Loes: “Het is voor onze cliënten dus een hele klus, maar we hebben er alle vertrouwen in dat dit project levens gaat veranderen. We hebben nu verschillende cliënten die een intake gaan doen bij Springplank073. Het begint wat langzaam, omdat veel van onze cliënten nu nog denken: ‘Eerst zien, dan geloven.’ Dus we starten nu met de pioniers, maar als de andere cliënten van de opvang zien dat mensen een baan hebben en een woning, dan zullen veel meer cliënten denken: ‘Als hij het kan, kan ik het ook.’ Dan gaan wij echt heel mooie nieuwe kansen creëren voor deze doelgroep, en bovendien heel wat stigma’s doorbreken!”

Margot: “Je ziet mensen echt opbloeien. Ze komen vaak van zo ver, en voor het eerst in jaren doen ze weer mee, verdienen ze hun eigen geld. Ze hebben weer een doel. En dat kan ook weer een motivatie zijn om het middelengebruik te minderen of te stoppen. Soms komen we erachter dat betaald werk een brug te ver is. Maar we zijn dan wel een traject gestart en leren de kandidaat kennen, weten wat hij zelf graag wil en wat hij wél kan. We hebben dan handvatten om te adviseren wat dan wel, bijvoorbeeld dat een dagbesteding op dit moment het hoogst haalbare doel is. En dan is hij over een jaar misschien wel klaar voor een werk-leertraject bij Springplank. Ik ben er zeker van – en dat zie ik ook steeds weer in mijn werk– dat veel cliënten van de opvang met de juiste hulp en de inzet van betrokken werkgevers weer van de straat af kunnen komen en aan het werk kunnen. En dan heb je een zeer gemotiveerde, hoogwaardige werknemer.”